معرفی خانواده انتروباکتریاسه
تحقیقات و بررسیهائیکه در اکثر نقاط دنیا به عمل آمده نشان می دهد که عوامل عفونتهای دستگاه ادراری زنان بیشتر آنتروباکتریاسه ها بوده و اکثر اعضای این خانواده از قبیل E.coli وآنتروباکتر ازعفونتهای ادراری زنان
ایزوله می گردد.
شایعترین و مهمترین میکروارگانیسم عامل عفونت E.coli شناخته شده است
در قسمت های مختلف ایران هم نتایج بررسیها این امر را ثابت نموده است.
اهداف:
-
بررسی شدت پراکندگی E.coli در دستگاه ادراری
-
بررسی قدرت ویرولانس E.coli های ایزوله شده
-
تعیین الگوهای مقاومت در E.coli
-
مقایسه درصد E.coli ایزوله شده نسبت به سایر باکتریهای ایزوله شده
فرضیات:
1-E.coli با میزان بیشتری در عفونتهای ادراری ایزوله می شود
2-E.coli در عفونتهای ادراری کمتر از سایر باکتریها ایزوله می شود
3-E.coli در برابر اکثر آنتی بیوتیکهای رایج مقاوم است
4-E.coli در برابر اکثر آنتی بیوتیکهای رایج حساس است
جنبه های نظری:
آنتروباکتریاسهEntero bacteriacae یک گروه بزرگ نامتجانس از باسیلهای گرام منفی به شکل میله ای بدون اسپور دیده می شوند .
ساکن روده انسان وسایر حیوانات بوده وشامل جنسهای متعددی می باشندبعضی از این ارگانیسمها مانند E.coli قسمتی از فلور طبیعی روده هستند.
در صورتیکه بعضی دیگر مانند شیگلا وسالمونلا برای انسان بیماریزا می باشند.
در واقع اکثر اعضاء آنتروباکتریاسه در روده به صورت فلور طبیعی یافت می شوند واین ارگانیسمها را از این لحاظ به دو گروه تقسیم کرده اند.
-
آنتروباکتریاسه های فرصت طلب مانند E.coli وآنتروباکتر وغیره
-
آنتروباکتریاسه های بیماریزا مانند سالمونلا وشیگلا
برای تشخیص این دو گروه از یکدیگر می توان از روشهای آزمایشی مختلفی استفاده کرد.
گروه بیماریزا نظیر سالمونلا و شیگلا را می توان براساس عدم توانایی آنها به تخمیر لاکتوز از انواع غیر بیماریزا نظیر E.coli و آنتروباکتر متمایز کرد.
همچنین براساس آنتی ژنهای سطحی آنها را می توان از هم متمایز ساخت.
باکتریهای روده دارای انواع متحرک و غیر متحرک هستند .
انواع متحرک دارای تاژه های پیرامونی می باشند.
در درون روده بسیاری از این باکتریها توکسین هایی بنام باکتریوسین ها را تولید می کنند .
این مواد نسبت به گونه های منسوب باکتریها سمی بوده ولی نسبت به خود باکتری اثر سمی ندارد.
برای دوری از اطاله کلام لازم است خلاصه ای از E.coli که در این مقاله بیشتر روی آن بحث و بررسی گردیده است نوشته شود.
همانطوریکه اشاره شد یکی از اعضاء این گروه E.coli میباشد که در سال 1886 کشف گردید.
E.coli تخمیر کننده لاکتوز توجه میکروبشناسان را بخود جلب کرد
این باکتریها انتشار وسیع داشته و در سراسر دنیا در روده انسان وحیوانات خونگرم و خونسرد یافت می شوند.
به همین دلیل از آن بعنوان معرف آلودگی آب با مدفوع استفاده می شود
این باکتری مدتها جزو باکتریهای همزیست و غیربیماریزا محسوب می شد ولی امروزه نقش آن بعنوان عامل فرصت طلب و عامل مولد عفونت مورد قبول همگان قرار گرفته است.
E.coli از اولین باسیلهای روده است که شرح و کشت داده شده است.
ساکن طبیعی روده انسان و حیوانات می باشد.
E.coli در این محل عامل نادر گاستروآنتریت و اختلالات گوارشی محسوب می شود.
E.coli کلنیهای صاف و محدب و گرد با کناره های مشخصی تولید می کند و در روده بصورت فلور فعالیت دارد و یکی از باکتریهای نافع به حساب می آید.
ولی اگر بطرق مختلف به دستگاه های دیگری وارد شود موجب عفونت خواهد شد.
عفونتهای آن بقرار زیر است.
-
عفونت دستگاه ادراری: تقریبا در 90% عفونتهای ادراری زنان عامل اصلی شناخته شده است و دارای آنتی ژنo از نوع 4 و 7و 75 می باشد.
-
اسهال در مسافرتها توسط آنتروتوکسین این ارگانیسم بوجود می آید
-
عفونت خونی
-
مننژیت
معمولا E.coli بر روی محیط غذایی عادی رشد فراوان داشته و در سادهترین محیطهای ساختگی نظیر محیط داراری ازت معدنی و گلوکز قابل رشد است.
E.coli هایی که باعث عفونت می شوند شامل چهار گروه زیر می باشند.
1- اشریشیای آنتروپاتوژنیک Enteropathogenic.E.coli
2- اشریشیای آنتروتوکسیژنیک Enterotoxigenic.E.coli
3- اشریشیای آنترواینوسیو Enteroinva sive E.coli
4- اشریشیای آنتروهمورا ژیک Enterohemoragic .E.coli
گروه دوم از آنتروباکتریاسه ها سالمونلا و شیگلا می باشد.
سالمونلا: سالمونلاها باکتریهایی گرام منفی ومیله ای شکل و متحرک و هوازی بوده ولی فاقد اسپور می باشند .
قادر به تخمیر گلوکز و مانوز و ناتوان از تخمیر لاکتوز می باشند.
این باکتریها اکثرا برای انسان و حیوانات بیماریزا بوده و از طریق دستگاه گوارشی موجب آلودگی می گردند.
سالمونلاهای متحرک بوسیله فلاژل پری تریش حرکت می کنند.همچنین آنها بر روی محیط های کشت ساده رشد می کنند ولی قادر به تخمیر لاکتوز و سوکروز نمی باشند.
اساس شناسایی سالمونلا ها بوسیله خصوصیات بیوشیمیایی صورت می گیرد.
سالمونلا ها نیز مانند سایر آنتروباکتریها دارای آنتی ژن 0 و آنتی ژن H می باشند. بعضی از سالمونلا ها دارای آنتی ژن کپسولی بنام آنتی ژن vi می باشند.
این آنتی ژن در ارتباط با ویرولانس باکتری بوده و بعلت سطحی بودن می تواند در امر آگلوتیناسیون مربوط به آنتی ژن o دخالت و ممانعت نماید.
اگر سالمونلا ها آنتی ژن H را از دست بدهند بصورت بی حرکت درمی آیند و اگر آنتی ژن o را از دست بدهند باعث تغییر شکل کلنی از حالت صاف به حالت خشن می شود همچنین آنتی ژنvi را نیز می توانند بطور کامل یا ناقص از دست بدهند که تمام این اعمال بوسیله پدیده ترانسداکشن صورت میگیرد.
سالمونلا ها معمولا برای انسان و حیوانات بیماریزا می باشند واز طریق دهان به بدن وارد می شوند(اکثرا همراه غذا و یا آشامیدنی آلوده)
از عوامل مهمی که باعث مقاومت میزبان در مقابل عفونتهای سالمونلایی می شود اسیدی بودن معده و وجود فلور طبیعی میکروبی در روده ها و بلاخره مقاومت و ایمنی موضعی در روده را می توان نام برد.
بیماری حاصله از سالمونلا ها نزد انسان دارای سه حالت بالینی متفاوت میباشد.
-
بیماری تب روده Enteric Fever
-
باکتریمی همراه با ضایعات کانونی
-
بیماری آنتروکولیت
شیگلا ها:
شیگلاها باکتریهای میله ای شکل و گرام منفی و غیرمتحرکی هستند واکثرا قادر به تخمیر لاکتوز نمی باشند.
تخمیر سایر قندها باعث تولید اسید شده وگاز تولید نمی شود.
مقر طبیعی شیگلاها منحصرا دستگاه گوارشی انسان وپریماتها می باشد .
باکتری شیگلا از نظر شکل دراز و بدون کپسول و فاقد اسپور می باشند
معمولا در محیط کشت هوازی بهتر رشد می کنند ولی قادر به زندگی بیهوازی نیز هستند .
کلنی شیگلا مدور و محدب و شفاف با دور و حاشیه سالم میباشد.
همه شیگلاها گلوکز را تخمیر می کنند ولی سالیسین را نمی توانند تخمیر کنند .
شیگلا سونه ای و فلکسنری وبویدی می توانند مانیتول را تخمیر کنند به آنها مانیتول مثبت می گویند ولی شیگلا دیسانتریه قادر به تخمیر مانیتول نبوده و مانیتول منفی گفته می شود.
شیگلا ها دارای آنتی ژن o و فاقد آنتی ژنH می باشند وجنس آنتی ژنo آنها لیپوساکاریدی می باشند.
محل سکونت طبیعی شیگلا روده بزرگ انسان می باشد و باعث دیسانتری می شود عفونت شیگلا کاملا مسری می باشد.
انتقال شیگلا از فردی به فرد دیگر صورت می گیرد و واسطه انتقال باکتری غذا و انگشتان و مدفوع و مگس می باشد.
پیشگیری دارویی توسط کلرامفنیکل صورت می گیرد ولی سوشهای مقاوم شیگلا بزودی مشاهده می گردد.بهترین راه پیشگیری رعایت بهداشت فردی می باشد.
روش کار و مواد مصرفی:
در این مطالعه 1732 نفر بیمار زن که با علائم بالینی عفونت دستگاه ادراری به متخصصین زنان مراجعه کرده بودند تحت بررسی قرار گرفتند.
روش کار بدین صورت می باشد که ابتدا لوله آزمایش استریل در اختیار بیماران قرار می گرفت و بصورت استریل از ادرار وسطی درآن لوله ها جمع و در اختیار آزمایشگاه قرار می گرفت و در آزمایشگاه طبق روشهای متداول کشت و بررسی می گردید.
در صورت مثبت بودن کشت آزمایشات بیوشیمیایی و سرولوژیکی انجام گرفت و تست حساسیت د مقابل آنتی بیوتیک بعمل آمد.
نتایج:
در این بررسی جمعا 1732 نمونه ادرار مورد آزمایش قرار گرفت تعداد و درصد باکتریهای ایزوله شده نشان می دهد که E.coli Esherichia coli
شایعترین باکتری بوده و از 15% کل بیماران این میکروارگانیسم جدا شده
و آنتروباکتر اروژنز Entero bacter aerogenes درردیف دوم اهمیت قرار گرفت .
بدنبال آن استافیلوکوک وپروتئوس وکلبسیلا هم در بعضی از نمونه ها وجود داشت ولی از اهمیت خیلی کمی برخوردار بودند.
نتایج تستهای تعیین حساسیت نشان می دهد که E.coli در مقابل بیشتر آنتی بیوتیکهای رایج مقاوم می باشد.
بحث:
در این بررسی از 24%بیماران 15% E.coli 7/4% آنتروباکتر ایزوله گردید و بنابراین مشاهده می گردد که یکی از شایعترین عوامل عفونت در دستگاه ادراری E.coli می باشد.
ناگفته نماند که این ارگانیسم در کلیه نقاط دنیا مورد بررسی قرار گرفته و از نظر ایجاد عفونت در مجاری ادراری زنان شایان اهمیت می باشد .
بخصوص انواعی از E.coli که مهاجم بوده و خاصیت همولتیکی دارد این نوع E.coli با تولید Verotoxin موجب لیز شدن گلبولهای قرمز خون و تشدید عفونت می گردند.
معمولا برای تعیین درصد E.coli ها از محیط کشتهای مختلفی استفاده می شود که عبارتند از:
محیط TSI Triple sugar Iron :
این محیط محتوی گلوکز و ساکارز ولاکتوز واندیکاتور pH (فنل رد) می باشد رنگ آن در pH خنثی قرمز بوده که با اسیدی شدن محیط به رنگ زرد تغییر می یابد.
با تفسیر نتایج حاصل از کشت باکتری روی این محیط می توان به موارد زیر پی برد. تخمیر لاکتوز و تخمیر گلوکز و تولید گاز کربنیک.
محیطSIM Sulfid Indol Motility medium :
در این محیط نیمه جامد می توان سه تست بیوشیمیایی را مورد بررسی قرار داد که عبارتند از تست تولید sH2 و تست اندول و تست حرکت.
این محیط محتوی تریپتوفان می باشد باکتریهایی که دارای آنزیم تریپتوفاناز باشند قادر به تجزیه تریپتوفان موجود در محیط وتولید اندول خواهند بود که وجود اندول رامی توان با اضافه کردن معرف کواکس و تشکیل یک کمپتکس قرمز رنگ در قسمت فوقانی محیط ثابت نمود.
این محیط یک محیط نیمه جامد شفافی است لذا رشد باکتریهای دارای حرکت درداخل این محیط موجب کدورت آن در بسیاری از قسمتها خواهد شد.
محیط سیمون سیترات آگار simmon cittrat Agar :
E.coli در این محیط رشد نمی کند .
محیط مایع اوره urease test Broth :
این محیط محتوی اوره و معرف فنل رد می باشد این معرف در pH=7 به رنگ نارنجی شفاف می باشد.
اگر باکتری دارای آنزیم اوره آز باشد با تبدیل اوره به آمونیاک و گاز کربنیک منجر به قلیایی شدن محیط و در نتیجه تغییر رنگ معرف از نارنجی به صورتی ارغوانی خواهد شد.
محیطEMB :
این محیط با توجه به اینکه دارای ائوزین و لاکتوز می باشد بخاطر همین کلنیهای E.coli بخوبی تشخیص داده می شونداین کلنیها کدر و مرکز آنها سیاه بنظر می رسدو دارای منظره جلای فلزی می باشند.
محیط مک کانکی آگار:
در این محیط باکتریهای گرام منفی که قادر به تخمیر لاکتوز می باشند از بقیهباکتریها تشخیص داده می شوند.
با توجه به آزمایشات صورت گرفته E.coli بطور طبیعی نسبت به عوامل شیمی درمانی از جمله تتراسایکلین و آمپی سیلین و اریترومایسین و نئومایسین و استرپتومایسین و تری متوپریم و سولفونامیدها حساس می باشند ولی روزبروز بر سویه های مقاوم دارو افزوده می شود که اکثر اینها دارای پلاسمید R می باشند.
کلا عفونتهای ادراری بدون عارضه در زنان نسبت به درمان توسط آموکسی سیلین و سولفیسوکسازول یا تری متوپریم و سولفامتوکسازول پاسخ مثبت می دهند.
تعیین حساسیت در میکروارگانیسمهای ایزوله شده موید این مهم است که مصرف آنتی بیوتیک می بایستی طبق روشهای مناسب و درصورت نیاز باشدو مصرف بی رویه آن موجب افزایش مقاومت و بی اثر ماندن درمان می شود.
پیشنهادات:
-
موازین بهداشتی کاملا مراعات گردد.
-
از مصرف بی رویه آنتی بیوتیک خودداری بعمل آید زیرا مصرف بی رویه آن موجب از بین رفتن فلور طبیعی می شود.
-
از مصرف دارو بدون تجویز پزشک خودداری شود.
-
بیماران مبتلا بلافاصله درمان را شروع کنند.
-
فاصله درمان ودوز دارو بایستی کاملا مراعات گردد
از 2000 مورد مواد غذایی ارسالی به آزمایشگاه میکروب شناسی در مدت یک سال از خرداد 1377 لغایت خرداد 1378، 521 مورد باکتریهای متعلق به خانواده انتروباکتریاسه جدا گردیدند که برای تعیین گونه باکتریهای جدا شده علاوه بر روشهای متداول از آزمایشات تشخیصی تکمیلی شامل دکربوکسیلاسیون اسیدهای آمینه و تخمیر قندها استفاده گردید. در میان انتروباکتریاسه های جدا شده اشریشیاکلی به تنهایی 300 مورد را به خود اختصاص می داد و از 221 مورد باکتریهای باقیمانده 110 مورد مربوط به جنس انتروباکتر یعنی گونه انتروباکترکلوآکه 40 مورد، انتروباکتر تایلوره 30 مورد، انتروباکتر آئروجنز 21 مورد و انتروباکترساکازاکی 19 مورد می باشد. از جنس کلیسیلا 44 مورد جدا گردید که 24 مورد آن کلبسیلااکسی توکا، 15 مورد کلبسیلا پنومونیه و 5 مورد نیز کلبسیلاتری جنا بود. از 41 مورد سراتیا، 32 مورد سراتیامارسسنس و 9 مورد سراتیا فونتی کولا جدا گردید. همچنین 11 مورد جنس بوتیوکسلا، 6 مورد جنس پانتوآ و 3 مورد نیز سیتروباکترفروندی از مواد غذایی جدا گردید. بیشترین مواد غذایی که با انتروباکتریاسه ها آلوده بودند به ترتیب فرآورده های لبنی، شیرینی جات و بستنی را شامل گردید. با توجه به اینکه این گونه مواد غذایی آماده به مصرف می باشند و همچنین به غیر از اشریشیاکلی، در انتروباکتر، کلبسیلا و اخیرا هافنیا نیز انتروتوکسین و سیتوتوکسین شناسایی گردیده است، جداسازی و تشخیص این باکتری ها در مواد غذایی حائز اهمیت می باشد.
کلمات کلیدی :
